Huế, từ lâu luôn nổi danh là xứ sở cầu kỳ, chuẩn mực trong từng lời ăn, tiếng nói, luôn đa dạng trong hệ thống thảm thực vật, đó là nguồn nguyên liệu cho những món ăn hấp dẫn, đẹp mắt qua bàn tay khéo léo của những người phụ nữ đảm đang xứ Huế. Cùng điểm qua những món ăn quen thuộc đã trở thành nét văn hóa ẩm thực rất riêng, đặc trưng cho mảnh đất cố đô :

Mè Xửng

Mè xửng là thức quà nổi tiếng nhất của xứ Huế, được làm từ các nguyên liệu chính là đậu phộng, mè, đường trắng và bột gạo. Khi ăn, mè xửng có vị ngọt thanh, bùi bùi,  dai dai rất ấn tượng. Nhưng nếu chỉ giới thiệu sơ lược như vậy sẽ chẳng mấy ai nhớ đến món đặc sản đất Thần Kinh, mà phải là:

Thơm tho mềm dẻo ngọt ngào 
Mè vàng bột nhuyễn ôi chao! Tuyệt vời! 
Món quà xứ Huế em ơi 
Kẹo ngon mè xửng tặng người tình chung

(Ảnh: Internet)

Tôm chua

(Ảnh: Internet)

Tôm chua là một trong rất nhiều món ăn được biết đến là đặc sản Huế vì chất lượng hơn hẳn các nơi khác, nhưng Huế lại không phải là nơi cho ra đời món tôm chua. Người Huế rất khiêm nhường và ý nhị, vì vậy, dù thừa nhận là món ngon cố đô, vẫn không quên nhắc nhở, tâm tình:

Nguyên là đặc sản miền trong 
Theo bà Từ Dũ ra cùng Hương Giang 
Tôm hồng, ớt đỏ, riềng vàng... 
Vị chua thấm lưỡi nhớ hàng thịt phay

 Nem Huế

Thanh Hóa cũng có nem, Huế cũng có nem nhưng mỗi nơi mỗi khác.

(Ảnh: Internet)

Mời em khai vị món nem 
Em nem anh chả tình thêm mặn mà 
Nem thơm, chua, ngọt đậm đà 
Nhờ ai quết nhuyễn thịt thà đêm đêm

Chả Huế

Mời anh thử miếng chả này 
Nâng ly hào sảng hương say tận lòng 
Cung đình chả phượng nem công 
Đôi ta nem chả vốn dòng dân gian

 

Nem công chả phượng là món ăn thể kiện sự tinh tế, cầu kỳ và tài tình trong cách bày biện của người dân Huế (Ảnh: Internet)

Tré Huế

Không cần rườm lời, chỉ bốn câu thơ dưới đây đã đủ khái quát được món ngon khó cưỡng của Huế:

Tai heo, riềng, thính, tỏi, mè... 
Các nguyên liệu chính mới nghe đã thèm 
Gói trong lá ổi tươi nguyên 
Tré cùng nem chả ông ghiền, bà mê

(Ảnh: Internet)

Bún thịt nướng Kim Long

"Kim Long có gái mỹ miều", có chùa Thiên Mụ, có quả giáng châu, có "đặc sản" nhà vườn... và hơn hết là có món bún thịt nướng miễn chê...

Thịt thơm bún trắng rau tươi 
Nước mắm ớt tỏi em mời anh chan 
Kim Long vườn cũ nắng tràn 
Mời nhau "chút Huế" duyên càng đượm duyên

  

(Ảnh: Internet)

Bánh khoái cá kình

Bánh khoái cá kình là một món ăn dân dã nhưng rất đặc trưng của sông nước làng Chuồn (làng An Truyền, xã Phú An, huyện Phú Vang). Vào mùa này, cá kình vừa ngon vừa rẻ, ai có duyên qua mà không nỡ ngồi lại, được tận mắt xem người dân nơi đây đổ bánh thoăn thoắt, vừa ăn vừa thổi nóng giòn, lại có tác dụng an thần, ngủ ngon...

Cá kình vừa béo vừa ngon 
Em đổ bánh khoái xương dòn thịt thơm 
Vừa ăn vừa nhấp rượu Chuồn 
Món quê dân dã tiếng đồn gần xa

(Ảnh: Internet)

Bánh canh cá lóc Thủy Dương

(Ảnh: Internet)

Bánh canh cá lóc Thủy Dương 
Đang thành đặc sản phố phường Huế thơ 
Sáng trưa chiều tối đêm khuya 
Trẻ già trai gái tìm mê vị nhà

Bánh canh Nam Phổ

Bánh canh Nam Phổ là món ăn vừa dân dã, vừa thanh tao và thể hiện chuẩn mực sự tài tình trong cách chế biến của người phụ nữ Huế. Phải nấu đúng quy trình và đong đếm nguyên liệu theo đúng tỉ lệ thì mới cho sản phẩm bánh canh Nam Phổ sền sệt, ăn lại không bị ngấy và rất dậy mùi.

Nhờ em dáo bột tài ba 
Bánh canh Nam Phổ nhà nhà đều ưa 
Nhụy tôm hồng thắm màu xưa 
Tiếng rao thánh thót bài thơ Ưng Bình

(Ảnh: Internet)

Ngày xưa, cụ Ưng Bình cũng có bài thơ về Bánh canh Nam Phổ vẫn mãi lưu truyền như sau:

Mời chị mời anh chén bánh canh Nam Phổ 
Xơi vô bổ khỏe, có chất bổ có mùi hương 
Lại thêm mát mẻ can trường
Sâm Cao Ly cũng sút, rượu Quỳnh Tương cũng không bì

Không biết tự bao giờ, món quà quê này đã theo chân các bà, các mẹ gánh gồng từ Nam Phổ lên phố bán. Hiện nay, vào tầm buổi chiều tối, con đường Phạm Hồng Thái, thành phố Huế là nơi bán bánh canh Nam Phổ được ưa chuộng và luôn hút khách.

Bánh Phu thê

(Ảnh: Internet)

Lá dừa ôm bột lọc trong 
Ngọt ngào thơm nhụy đậu xanh ửng vàng 
Phu thê vui chuyện xóm làng 
Mừng nhau tác hợp thiếp chàng hòa duyên.

Bánh bèo

Gọi là bánh bèo vì hình dáng của chiếc bánh trông như cánh bèo trôi nổi, khi ăn kèm với nước mắm, miếng bánh vừa trong khuôn miệng, vừa đủ để cảm nhận hết vị ngon nhưng trông hết sức thanh lịch, đó là người Huế.

Tôm chấy hồng thắm cánh bèo 
Dẻo thơm bột gạo quê nghèo nên thương 
Hẹn em ngồi quán ven đường 
Bánh bèo kết mối tơ duyên đôi lòng

(Ảnh: Internet)

Bánh Nậm

(Ảnh: Internet)

Mảnh mai xanh sắc lá dong 
Mềm mại bánh nậm ấm trong tay người 
Nhụy hồng bột trắng tươi mươi 
Xuýt xoa nước mắm ngọt lời tỉ tê

Bánh Ram ít

Mời em ăn ngậm mà nghe 
Bánh ram dòn rụm đắm mê vị nhà 
Bánh ít mềm dịu tình ta 
Ít ram khăng khít đôi ta chung lòng



(Ảnh: Internet)

Cơm hến

Không bổ béo gì nhưng có ai tới Huế mà chưa ăn cơm hến thì "coi như chưa đến Huế", còn ai đã ăn rồi mà xa Huế thì nhớ khôn nguôi...

Đã nghe ớt đỏ cay nồng 
Tìm trong vị hến một dòng Hương xanh 
Ruốc thơm, cơm nguội, rau lành... 
Mời anh buổi sáng chân thành món quê.

(Ảnh: Internet)

Chè đậu Ngự

Gọi là đậu Ngự vì đây là món đậu ngày xưa chỉ dành để tiến vua. Thanh mát, bổ dưỡng, chè đậu Ngự đã sớm trở thành món ngon Cung đình nhưng có giá bình dân tại Huế.

Thức ngon xưa tiến quân vương 
Tinh hoa trời đất đượm hương kinh thành 
Chè đậu ngự mát và thanh 
Đêm, dâng chén ngọc an lành châu thân

(Ảnh: Internet)

Chè Hạt sen

Đến Huế, đâu đâu cũng thấy bóng sen. Đó là sen Hoàng Thành, sen hồ Tịnh, sen cảnh trong các ngôi chùa lớn nhỏ của Huế, trước các đình làng... Chính vì vậy mà những món ăn từ sen rất được người dân Huế ưa chuộng. Vào những mùa nắng nóng, chè sen là một món dinh dưỡng không thể thiếu trong mỗi gia đình.

Hạt sen vừa bổ vừa thanh 
Tan trên đầu lưỡi ngọt lành hương xưa 
Chè sen mời gọi người thơ 
Mát lòng du khách ngẩn ngơ bạn tình

(Ảnh: Internet)

Chè Bột lọc thịt quay

(Ảnh: Internet)

Ngọt ngào bùi béo tìm nhau 
Thịt quay nằm giữa trắng phau bột mềm 
Quen nhau tình đã nên duyên 
Chè ngon xứ Huế ngỡ quên đường về

 Xứ Huế còn rất đa dạng các món chè khác cũng hết sức thơm ngon, bổ dưỡng (Ảnh: Internet)

Bấy nhiêu bài thơ lục bát giới thiệu về sản vật quê hương là bấy nhiêu tình yêu đã được gói ghém của nhà thơ Võ Quê (Nguyên Chủ tịch Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật tỉnh Thừa Thiên Huế (1998 – 2005)) trong tác phẩm “Hoa và phong vị Huế” (NXB Thuận Hóa). Phảng phất trong những ý thơ mộc mạc, chân thành chính là hồn Huế, luôn biết tự hào đối với những thứ rất riêng của mảnh đất kinh kỳ một thửơ. Nghệ thuật ẩm thực khi được kết hợp với nghệ thuật văn chương, đó sẽ là những hành trang nhỏ cho những thế hệ sau tiếp nối, để bất cứ ai khi đến với Cố đô, sẽ nhớ thêm và mang về “một chút gì rất Huế”, để rồi:

Ra đi mà chẳng đành lòng
Nón che tay ngoắc chạnh lòng quay lui…